1 km-də-----------6°C
3,7 km-də--------x°C x=(3,7 • 6): 1=22,2°C.
Deməli, 3700 m hündürlük fərqində temperatur fərqi 22,2°C-dir. Yüksəkliyə doğru temperaturun azaldığım bilirik. Verilən temperatur göstəricisindən tapdığımız fərqi çıxmaqla 3700 m yüksəklikdə havanın temperaturunu tapırıq: +16°C - 22,2°C=-6,2°C.
2. Dağın zirvəsində dəniz səviyyəsindən 5200 m yüksəklikdə havanın temperaturu - 35°C-dir. Dağın ətəyində, 1600 m yüksəklikdə havanın temperaturunu təyin edin.Həlli: İlk növbədə verilən nöqtələr arasında hündürlük fərqini tapırıq: 5200 m - 1600 m=3600 m (3,6 km). Hündürlük fərqinə uyğun temperatur fərqini təyin edək:
1 km-də--------6°C
3,6 km-də-------x°C x=(3,6 • 6): 1=21,6°C
Dağın zirvəsindən aşağı endikcə, temperaturun artdığını bilirik. Ona görə də, zirvədəki temperaturun üzərinə tapdığımız fərqi gəlirik və dağın ətəyində havanın temperaturunu təyin edirik: -35°C + 21,6°C= -13,4°C.
3. Dağın ətəyində 1500 m yüksəklikdə havanın temperaturu +14°C-dir. Dağın zirvəsində havanın temperaturu -10°C-dirsə, zirvənin mütləq hündürlüyünü təyin edin.Həlli: İlk növbədə temperatur fərqini tapaq: +14°C - (-10°C)=24°C. Temperatur fərqinə uyğun olaraq hündürlük fərqini tapırıq:
1 km-də--------6°C
x km-də------24°C x=(l • 24): 6=4 km (4000 m).
Ətəklə zirvə arasında fərqin 4000 m olduğunu tapdıq. Ətəyin mütləq yüksəkliyi verildiyindən (1500 m), zirvənin hündürlüyü 1500 m + 4000 m=5500 m -dir.
4. A nöqtəsində havanın temperaturu +3°C-dir. Kəsmə yüksəkliyin 500 m olduğunu nəzərə alıb, B nöqtəsində havanın temperaturunu təyin edin (şəkil 1).
 |
| şəkil 1 |
1 km-də-------6°C
1,5 km-də----X°C x= (l,5x6):l=9°C.
Berqştrixlərə əsasən təyin edirik ki, B nöqtəsi A-dan aşağıda yerləşir. Bilirik ki, aşağı endikcə havanın temperaturu artır Onda B nöqtəsində havanın temperaturu +30C+9°C=+12°C olacaq.
5. 45° şm.e. -də dağın yamacında, 1350 m yüksəklikdə atmosfer təzyiqini təyin edin.
Həlli: Bilirik ki, 45° enlikdə dəniz səviyyəsində normal atmosfer təzyiqi 760 mm. c. s. -na bərabərdir. Atmosfer təzyiqinin hər 10 m-də 1 mm dəyişdiyi məlumdur. 1350 m-də təzyiqin dəyişməsini təyin edək:
10 m-də---------1 mm
1350 m-də-----x mm
*=(1350 • 1): 10=135 mm
Yüksəkliyə doğru təzyiq azalır. Onda 1350 m yüksəklikdə atmosfer təzyiqi: 760 mm - 135 mm = 625 mm olar.
6. Nisbi hündürlüyü 3750 m olan dağın zirvəsində atmosfer təzyiqi 350 mm c. s. -na bərabərdir. Dağın ətəyində atmosfer təzyiqini təyin edin.Həlli: İlk növbədə hündürlük fərqinə əsasən təzyiq fərqini tapaq:
10 m-də---------1 mm
3750 m-də------x mm
*=(3750 • 1): 10=375 mm
Zirvədən ətəyə doğru atmosfer təzyiqi artdığı üçün ətəkdə atmosfer təzyiqi: 350 mm + 375 mm = 725 mm olacaq.
7. Dağın ətəyində 850 m yüksəklikdə atmosfer təzyiqi 680 mm c.s.-na, zirvəsində isə 475 mm c. s. -na bərabərdir. Zirvənin mütləq yüksəkliyini təyin edin.Həlli: Zirvə ilə ətək arasında təzyiq fərqini tapaq: 680 mm - 475 mm = 205 mm. Təzyiq fərqinə əsasən hündürlük fərqini tapaq:
10 m-də---------1 mm
x m-də---------205 mm x=(10 • 205): 1=2050 m
Dağın ətəyinin mütləq yüksəkliyi məlumdur. Onda zirvənin mütləq yüksəkliyi: 850 m + 2050 m=2900 m olacaq.
Həlli: A və B nöqtələri arasında nisbi hündürlük: 3 • 250 m = 750 m-dir. Nisbi hündürlüyə əsasən təzyiq fərqinin 75 mm olduğunu tapırıq (750 m : 10). Berqştrix B nöqtəsinin A-dan yüksəkdə olduğunu göstərir. Yüksəkliyə doğru təzyiqin azaldığını bilirik. Odur ki, B nöqtəsində atmosfer təzyiqi: 530 mm - 75 mm = 455 mm -dir.
9. A məntəqəsində atmosfer təzyiqi 725 mm c. s., havanın temperaturu +12°C-dir. B məntəqəsində havanın temperaturu - 3°C-dirsə, orada atmosfer təzyiqini təyin edin.Həlli: Verilən məntəqələr arasında temperatur fərqini tapırıq: +12°C - (-3°C)=15°C. Temperatur fərqinə əsasən nisbi hündürlüyü tapaq:
1 km-də-------6°C
x km-də-----15°C x=(l • 15): 6=2,5 km (2500 m)
Nisbi hündürlüyə əsasən təzyiq fərqini təyin edək:
10 m-də-------1 mm
2500 m-də----x mm
x=(2500 • 1): 10=250 mm c. s.
A məntəqəsində temperaturun yüksək (+12°C), B məntəqəsində isə alçaq (-3°C) olmasına əsasən B-nin A-dan yüksəkdə olması məlum olur. Yüksəkliyə doğru atmosfer təzyiqinin azaldığını bilirik. Odur ki, B məntəqəsində atmosfer təzyiqi: 725 mm - 250 mm = 475 mm olacaq.
10. +20°C temperaturda 1m3 havada 8,5 q su buxarı var. Bu temperaturda doyma üçün 17 q su buxarı tələb olunur. Nisbi rütubəti təyin edin.Həlli: Doymuş havanın nisbi rütubəti 100%-dir. Buna görə:
17 q--------100%
8,5 q------x % *=(8,5 * 100): 17=50%
Deməli, verilən halda havanın nisbi rütubəti 50%-dir.
+30°C temperaturda havanın nisbi rütubəti 60%-dir. Bu temperaturda doyma üçün 30 q su buxarı lazımdırsa, mütləq rütubəti tapın.
Həlli:
30 q-------100%
x q-------- 60% x=(30 • 60) : 100=18 (q)
Verilən hava şəraitində havada 18 q su buxarı var.
11. 1 m3 havada 12 q su buxarı var və nisbi rütubətlik 75%-dir. Doymuş halda bu havada neçə qram su buxarı ola bilər?Həlli: Məsələdə həm mütləq rütubətlik, həm də nisbi rütubətlik verilmişdir. Doyma səviyyəsini tapmaq üçün belə tənasüb quraq:
12 q--------75%
x q--------100% x=(12 • 100) : 75=16(q)
Verilən şəraitdə havanın doyması üçün 16 q su buxarı lazımdır.
12. +20°C temperaturda nisbi rütubətlik 80%-dir. Havanın temperaturu 10°C aşağı düşərsə, 1 m3 hava neçə q su buxarı itirə bilər (+20°C-də doyma üçün 17 q, +10°C-də isə 9 q su buxarı lazımdır) ?
Həlli: İlk növbədə +20°C-də mütləq rütubəti tapaq:
17 q------100%
xq ------ 80% x=(17-80) : 100=13,6 (q). Tapdıq ki, İm3
havada 13,6 q su buxarı var. Temperatur 10°C aşağı düşmüş, yəni +10°C olmuşdur. +10°C temperaturda hava öz tərkibində maksimum 9 q rütubət saxlaya bilər. Qalan rütubəti isə itirməlidir, yəni 13,6 - 9=4,6(q).
13. A məntəqəsində rütubətlik əmsalı 0,7, yağıntının miqdarı 560 mm-dir. Buxarlanma qabiliyyətini təyin edin.Həlli: Yuxarıdakı ifadədən (R. ə.=Y/B) istifadə edərək buxarlanma qabiliyyətini B=Y/R. ə. ifadəsinə əsasən hesablayırıq: B=560/0,7=800 mm.
9. A məntəqəsində atmosfer təzyiqi 725 mm c. s., havanın temperaturu +12°C-dir. B məntəqəsində havanın temperaturu - 3°C-dirsə, orada atmosfer təzyiqini təyin edin.Həlli: Verilən məntəqələr arasında temperatur fərqini tapırıq: +12°C - (-3°C)=15°C. Temperatur fərqinə əsasən nisbi hündürlüyü tapaq:
1 km-də-------6°C
x km-də-----15°C x=(l • 15): 6=2,5 km (2500 m)
Nisbi hündürlüyə əsasən təzyiq fərqini təyin edək:
10 m-də-------1 mm
2500 m-də----x mm
x=(2500 • 1): 10=250 mm c. s.
A məntəqəsində temperaturun yüksək (+12°C), B məntəqəsində isə alçaq (-3°C) olmasına əsasən B-nin A-dan yüksəkdə olması məlum olur. Yüksəkliyə doğru atmosfer təzyiqinin azaldığını bilirik. Odur ki, B məntəqəsində atmosfer təzyiqi: 725 mm - 250 mm = 475 mm olacaq.
10. +20°C temperaturda 1m3 havada 8,5 q su buxarı var. Bu temperaturda doyma üçün 17 q su buxarı tələb olunur. Nisbi rütubəti təyin edin.Həlli: Doymuş havanın nisbi rütubəti 100%-dir. Buna görə:
17 q--------100%
8,5 q------x % *=(8,5 * 100): 17=50%
Deməli, verilən halda havanın nisbi rütubəti 50%-dir.
+30°C temperaturda havanın nisbi rütubəti 60%-dir. Bu temperaturda doyma üçün 30 q su buxarı lazımdırsa, mütləq rütubəti tapın.
Həlli:
30 q-------100%
x q-------- 60% x=(30 • 60) : 100=18 (q)
Verilən hava şəraitində havada 18 q su buxarı var.
11. 1 m3 havada 12 q su buxarı var və nisbi rütubətlik 75%-dir. Doymuş halda bu havada neçə qram su buxarı ola bilər?Həlli: Məsələdə həm mütləq rütubətlik, həm də nisbi rütubətlik verilmişdir. Doyma səviyyəsini tapmaq üçün belə tənasüb quraq:
12 q--------75%
x q--------100% x=(12 • 100) : 75=16(q)
Verilən şəraitdə havanın doyması üçün 16 q su buxarı lazımdır.
12. +20°C temperaturda nisbi rütubətlik 80%-dir. Havanın temperaturu 10°C aşağı düşərsə, 1 m3 hava neçə q su buxarı itirə bilər (+20°C-də doyma üçün 17 q, +10°C-də isə 9 q su buxarı lazımdır) ?
Həlli: İlk növbədə +20°C-də mütləq rütubəti tapaq:
17 q------100%
xq ------ 80% x=(17-80) : 100=13,6 (q). Tapdıq ki, İm3
havada 13,6 q su buxarı var. Temperatur 10°C aşağı düşmüş, yəni +10°C olmuşdur. +10°C temperaturda hava öz tərkibində maksimum 9 q rütubət saxlaya bilər. Qalan rütubəti isə itirməlidir, yəni 13,6 - 9=4,6(q).
13. A məntəqəsində rütubətlik əmsalı 0,7, yağıntının miqdarı 560 mm-dir. Buxarlanma qabiliyyətini təyin edin.Həlli: Yuxarıdakı ifadədən (R. ə.=Y/B) istifadə edərək buxarlanma qabiliyyətini B=Y/R. ə. ifadəsinə əsasən hesablayırıq: B=560/0,7=800 mm.
Yorum Gönder