Okean suyunun rəngi, işıqlanması, təzyiqi, sıxlığı, tempraturu və səsin yayılması əsas fiziki xüsusiyyətləridir. Mavi rəngdə olan okean suyu bəzi regionlarada rəng çalarları kimi əks olunur. Məs: Avrasiya materikini əhatə edən, Qırmızı, Sarı, Qara və Ağ dənizlər. Okean suları üst qatda (200 m-ə qədər) günəş şüaları tərəfindən tam işıqlandırılır. Suyun şəffaflığı disk vasitəsi ilə müəyyən olunur. Ən şəffaf dəniz Aralıq dənizi hesab olunur. Okean sularında təzyiq dərinliyə doğru getdikcə artır və dibdə maksimum həddə çatır. Okean suyunun orta sıxlığı 1025 kq/m3-dir. Su anomal maddə olduğu üçün (+ 4o-də sıxlıq maksimum həddə çatır). Buz suda batmır. Okeanların buz örtüyü quru buzlaqlardan fərqli olaraq, çox qalın olmur. Əksər hissəsi suyun üstündə yerləşir. Dünya okeanında sıxlığın maksimum qiyməti Antarktida sahillərində müşahidə olunur. Okean səthində ekvatordan (+28 +29) qütblərə (-1 -2) doğru getdikcə tempratur azalır. Maksimal tempratur Qırmızı dənizdə müşahidə olunur (+35o) dərinliyə doğru suyun tempraturu azalsa da okeanların böyük istilik tutumuna malik olması nəticəsində dibində +3 +4 dərəcədən aşağı olmur.Səs siqnalının okeanda yayılmasına əsasən dərinlik ölçən exolot cihazı kəşv olunmuşdur. Dünya okeanının ən dərin yeri Marian çökəkliyi (11022 m) hesab olunur. Eyni dərinlikli nöqtələri birləşdirən xətlərə izobatlar deyilir. Dərinlikdən asılı olaraq izobatların arası mavi rəngin müxtəlif çalarları ilə rənglənir. Çökəkliklərin dərinliyi isə rəqəmlərlə göstərilir. Okean sularında əksər kimyəvi elementlər mövcuddur. Okean və dənizlərin suyunun acı və şor olmasının səbəbi maqneziumun və xörək duzunun çox olmasıdır. 1 litr suda həll olunmuş maddələrin qramlarla miqdarına suyun duzluluğu deyilir və promille (o/oo) ilə ifadə olunur. Okean suyunun orta duzluluğu 35 o/oo-dir. Maksimal duzluluq Qırmızı dənizdə muşahidə olunub. Eyni duzluluğa malik olan nöqtələri birləşdirən xətlərə izoqalin deyilir. Dünya okeanında tempraturu, duzluluğu, sıxlığı və s. xüsusiyyətləri ilə bir-birindən fərqlənən 4 əsas su kütlələri mövcuddur. Ekvatorial, tropik, mulayim, qütb. Əsas su kütlələri okean daxili və sahilboyu yarımtiplarinə bölünür. Mineral maddələr və günəş işığı ilə daha yaxşı təmin olunan sahilboyu ərazilərdə canlı aləmin növ tərkibi zəngin olur. Okeanda dalğa və cərəyanlar vasitəsilə bir yerdən başqa yerə aparılan orqanizmlər – plankton, sərbəst hərəkətə malik olan orqanizmlər – nekton, dibdə yaşayan canlılar isə – bentos adlanır. Ən zəngin biokütlə mülayim enliklərdədir. Okean sularının mineral sərvətləri aşağıdakılardır. Suda həll olunmuş sərvətlər (qızıl, gümüş, xörək duzu və s.). Dibdən, yer qabığından çıxarılan sərvətlər (neft, qaz vəs.).
Yorum Gönder