Aborigen — hər hansi bir ərazinin, ölkənin qədim, yerli sakiniAbissal zona (yun. abyssos — dibsiz) — Dunya okeaninin dibində okean tipli litosfer tavasi üzərində yerləşən, təqribən 3000 — 3500 rn-don aagi dərinlikdəki düzənliklər
Ada — hər tərəfdən su ilə ahata olunan, kicik quru sahəsi
Akvatoriya (lat. Aqua — su vo orazi) — yaxin1iindaki hər hansi obyektə aid edilan su sathinin bir hissosi
Aqlomerasiya (lat. Aqioniero — bir1omo, toplanma) — bir birinə yaxin yerləşən yaayiş məntəqalərinin daha iri şəhırin dairəsinə cəlb olunaraq onunla birləşməsi nəticəsində yaranan şəhər sistemi
Aqrar-sənaye kompleksi (lat. aqros — tarla, okin yen) — kənd təsərrüfati və onunla bağlı olan sənaye sahələri sistemi
Antropogen (yun. Anthropos — insan vo genezis — mono) —insanin ətraf mühitə təsiri nəticəsində yaranan dəyişiklik
Arid iqlim (lat. aridus — quru) — rütubət əmsalının vahiddan çox kicik olduğu, torpaqda rütubatin kəskin çatişmadğı iqlim şəraiti
Arxipelaq (ital. arcipelaqo) - bir-birinə yaxin yerIəşən eyni mənşəli adalar qrupu
Assimilyasiya (lat. assimilatio — uyun1arna) — bir xalqin öz dilini, mədəniyyətini və milli şüurunu itirərək baqa xalqa qarişmasi
Abraziya — dəniz, göl va su anbari sahillərində parcalanrna Və yuyulma prosesi
Azimut (orobco as-snut — istiqamot) — şirnal istiqaməti ila verilən istiqamət arasinda qalan və saat əqrəbinin hərəkəti istiqamatində ölçulon bucaq. 0 — 360° arasindadir.
Azonalliq — zonalhq qanunauyğunluğuna tabe olrnayan landşaft, hadisə va proses
Aysberq - Dünya okeanmda materik manşali üzan "buz dağı"
Akkumulyasiya (lat. accumulatio - toplanma) - yumşaq süxurlarm gətirilib çökək sahələrdə toplanması
Allüvial düzənlik - çay çoküntülərindan əmələ gəlmiş düzənlik
Alp qırışıqlığı - Kaynozoy erasında yer qabığınm müxtəlif yerlərində baş vermiş və indi də davam edən qırışıqlıq mərhələsi
Alp va subalp çəmənliyi (kelt. alp - yüksak dağ) - uca dağ çamanliyi. 2000 - 3000 m hündürlüklərdə yerləşir
Antisiklon - atmosferin qapalı yüksak (markazda) təzyiq sahasində havanm burulğanvari hərəkəti
Antiklinal (yun. arıti - aks va klino - ayiliram) - Yer qabığın- da süxurlarm qabarıq yatım forması
Areal (lat. area - saha) – hər hansı komponentin (bitki, heyvan, xalq) yayıldığı sahə
Atmosfer (yun. atmos - buxar va sphaira - tabaqa, küra) - Yeri ahata edan qarvari hava təbəqəsi
Atoll - adatan, sualtı vulkan konusu üzarinda yaranan, dairavi yerlaşən mərcan adalar qrupu
Aşınma - Yer səthinda xarici qüvvələrin təsiri nəticəsində süxurlarm parçalanaraq xırdalanması prosesi. Fiziki (mexaniki), kimyavi, üzvi aşınma növlarinə bölünür.
Bar (yun. baros - ağırlıq) - tazyiq vahidi Barxan – sahralərdə küləyin təsiri altında yaranan qum təpəsi. Oraq və ya nal formasında, küləktutan yamaç dik olur. Hündürlüyü 100-150 m-ə çatan barxanlara da rast gəlinir.
Başlanğıc meridian (Sıfır meridianı) - coğrafi uzunluqların hesablanması üçün 1884-cü ilda şərti qabul olunmuş London yaxmlığındakı Qrinviç rəsədxanasmdan keçən meridian Bedlend - yararsız torpaq sahələri
Bentos (yun. benthos - darinlik) - su hövzalarinin dibinda yaşayan canlılar
“Beyin axını” - yüksək ixtisaslı kadrların emiqrasiyası nəzərdə tutulur.
Berqştrix (alm. berg - dağ va ştrich - xatt) topoqrafik xaritalarda horizontallara perpendikulyar çakilan, sath sularının axın istiqamatini, yani hündürlüyün azalma istiqamatini göstaran qısa xatt
Barzax - iki quru sahani birlaşdiran va iki su hövzasini ayiran nisbatan ensiz quru zolaq
Boğaz - iki su hövzəsini birlaşdirən və iki quru sahəni bir- birindan ayıran nisbətən ensiz su zolağı
Balneologiya - mineral suların mənşeyini, onlardan müalicaə məqsədilə istifadə etmək üsullarını və orqanizma təsirini öyrənən elm
Barrel - dünya bazarında neft satışında ölçü vahidi. 1 barrel 159 litrdir.
Briz - sutkalıq külak növü. Quru va su sathinin sutka ərzində qeyri-barabar qızması va müvafiq olaraq təzyiq fərqinin yaranması naticəsindəa gündüz sudan quruya, gecə qurudan suya doğru asan küləklərdir
Bulaq (qaynaq, çeşma) - qrunt sularının tabii suratda Yer sathina çıxması
Buxarlanma - suyun maye və ya bərk haldan buxar halına keçmə prosesi
Buxarlanma qabiliyyati (mümkün buxarlanma) müəyyən temperatur şaraitinda buxarlana bilan rütubətin miqdarına deyilir
Carayanlar (okean axınları) Dünya okeanında böyük su kütlələrinin, asasan daimi küləklərin təsiri altında üfüqi istiqamatdə böyük məsafadə yerdəyişməsidir
Coğrafi qütblar - Yerin xayali fırlanma oxunun yer sathi ilə kəsişdiyi xayali nöqtələr
Coğrafi enlik - Yer sathinda ekvatordan har hansı bir nöqtəyə qədər dərəcələrlə (meridian üzra) olan masafa (0° ila 90° arasında ölçülür).
Coğrafiya (yun. geo - Yer ve qrapho - yazıram, tasvir ediram) - yer kürəsinin təbiəti, əhalisi va təsərrüfatı haqqında elmlər sistemi
Coğrafiya atlası – müəyyan proqram üzra tərtib edilmiş coğrafiya xaritalarinin macmusu
Coğrafi təbəqə - atmosferin aşağı qatı, yer qabığının yuxarı hissəsi, hidrosfer və biosferin bir-birinə nüfuz ederək sıx əlaqədə olduğu qat, Yerin ən mürəkkəb və daimi dəyişən təbəqesidir.
Coğrafi uzunluq - Yer sethində Başlanğıc (Qrinviç) meridiandan hər hansı bir nöqteyə qədər dərəcələrlə (paralel üzre) olan mesafə (0° ile 180° arasında)
Cut - tropik və subekvatorial bölgələrdə (xüsusen Cənubi Asiyada) becerilen lifli bitki
Dəmyə əkinçilik - rütubetli iqlim şəraitində suvarılma olmadan aparılan əkinçilik
Dəmiryol bərəsi – dəmiryol qatarlarım dəniz və boğazlardan keçiren gəmi
Dəniz - okeanın bir hissəsi olan, ondan quru və ya sualtı astanalarla ayrılan su hövzesi. Mövqeyinə görə daxili, kənar və adalararası denizlərə bölünür.
Demarkasiya xətti (frans. demarkation - serhedayırma) - qonşu ölkələr arasında mübahisəli ərazini ayıran, xüsusi sazişə görə müvəqqəti təyin olunan xətt(sərhəd)
Demilitarizasiya - bir dövlətdə və ya arazidə hərbi qüvvə saxlamağı və hərbi sənaye yaratmağı qadağan etmək
Demoqrafiya (yun. demos - xalq, cjrapho - yazıram) - yer kürəsi əhalisinin təbii artımını, tərkibini (milli, yaş, cins), yerleşməsini və s. Öyrənən elm sahəsi
Denudasiya - süxurların aşınıb-parçalanması və bu materialın alçaq sahalara aparılması prosesi
Dövlət dili – müeyyən bir ölkədə, dövlət idarələrində işgüzarlıq fealiyyetində istifadə olunan, məktəblərdə mecburi tədris olunan dil
Drenaj - torpağı, bataqlığı qurutmaq üçün qrunt və ya səth sularının süni yolla axıtmaq üçün çəkilən kanal və arxlar Ekvator (lat. aequator - tenleşme, gece-gündüz beraberliyi xetti) - Yerin coğrafi qütblərinden eyni məsafədə çəkilən ve Yer küresini iki bərabər hissəyə bölən xeyali çevrə
Yorum Gönder