Belə Qalaktikalaıdan birinə də Günəş sistemi daxildir. Bizim Qalaktikaya “Süd yolu“ (və ya Kəhkaşan) da deyilir. Onun tərkibinə 100 mlrd-dan çox ulduzlar, ulduz sitemləri və digər kosmik obyektlər daxildir. Qalaktikanın vaşı 10-15 mlrd ildir.
Ulduzlar - özlərindən külli miqdarda enerji buraxan, nəhəng ölçülü kürəşəkilli qaz yığınlarıdır. Qalaktikaya daxil olan ulduzlar qruplar halında yerləşir. Onlara bürclər deyilir və müxtəlif adlarla adlanır. Bürclərin çoxuna adları qədim yunanlar vermişdir. Hazırda 88 bürc mə’lumdur. Günəşdən böyük olan ulduzlar nəhəng ulduzlar, ondan kiçik olanlar cırtdan ulduzlar adlanır. Səthiııin temperaturuna görə isti və soyuq ulduzlar vardır. Şimal yarımkürəsində ən parlaq ulduz Veqadır. Bütün səmada isə Sirius ən parlaq uldıız kimi görünür.
Günəş bizim Qalaktikada ən böyük göy cismidir. Bu göy cismi Günəş sisteminin mərkəzində yerləşir. O, Yerə ən yaxın olan ulduzdur, burada istilik və işığın əsas mənbəyidir. Günəşin tərkibi 70% hidrogendən, 29% heliumdan, 1% digər elementlərdən (oksigen, karbon, azot və digər yüngül elementlər) ibarətdir. Burada gedən zəncirvari nüvə reaksiyası prosesində hidrogen lıeliuma çevrilir. Nəticədə alınan istilik ətraf aləmə* səpələnir. Onuıı mərkəzində temperatur 20.000.000°S, səthində 6000°S-yə çatır, bir dəqiqədə ətrafa 5,43x1027 kal istilik verir. Günəş işığı Yer səthinə 8 dəq. 18 san. ərzində gəlib çatır. Günəş öz oxu ətrafında saat əqrəbinin əks istiqamətində 25,4 Yer sutkası ərzində dövr edir. Günəş sistemi Qalaktikanm mərkəzi ətrafmda 180 mln il ərzində bir dəfə fırlanır (600 km/san sür’ətlə).
Günəşin ətrafındakı atmosfer fotosfer, xromosfer və Günəş tacı kimi təbəqələrdən ibarətdir. Günəşdə və onun ətraf tə-bəqələrində gedən proseslər hər 11 ildən bir güclənir. Fotosfer Günəşin səthindən 200-300 km-dək məsafədə yerləşir. Burada temperatur 5700°S-dən çox olur. Fotosferdə yaranan dairəvi (diamctri 200000 km-o qədər) (|ara ləkolər Günəşin ekvatorunun hər iki tərəfində müşahido olunur.
Xromosfcr Gonoşin səthindon 14-15 min km məsiifəyə qədər uzaqlaşan qaz təbəqəsidir. Xromosfer Günəşdə yaranaraq ətrafa səpələnən qırmızı alov dillərindən ibarətdır. Onlara protuberanslar deyilir.
Cünəş tacı Günəşdon 5 mln. km-dok məsafədə yerləşir. O, Günəşdon ətraf aləmə səpələnən yüklü hissəciklərdən. tozlardan, qaz kütlələrindən (onlara koronium deyilir) ibarotdir. Bu plazma axınları Cünəş küləyi adlanır.
Cünəş sisteminiıı tərkibinə 9 planet, 33 peyk. həmçinin asteroidlər (kiçik plənetlər), kometlər rə meteoritlər daxildir. Peyklər- planelhr ətrafmda fırlanan təbii göy cisimləridir.
Planctlər - Günəş ətrafında fırlanan və əks olunmuş Cünəş şüaları ilə işıqlanan göy cisimləridir. Onlar işıq saçmır, ətrafında fırlandıqları ulduzlann işığnı əks etdirdiklərinə görə görünürlər. Planetlər kürə formasında olur. Bu göy cisimləri Giinəşdən olan məsafəsina, onun ətrafnda frlanma dövrünə. sıxlığına, ölçüsünə və kütləsinə görə bir-birindon fərqləqnir. Ona görə də planetlər ıki qrupa bölünürlər.
Oaxili planetlər Günəşə yaxın yerləşir, sıxlığı çoxdur, ağır elementlərdən ibarətdir. ölçüləri kiçikdir. kütləsi azdır. Günəş ətrafmda nisbətən az müddəd fırlatıırlar. Bu qrupa Merkuri, Venera, Yer və Mars daxildir. Daxili planetlərə Yer qrupu planetiəri də deyilir.Yupiter, Saturn,Uran və Neptun xarici planetlər qrupunu (Yupıter qrupu) əmələ gətirir. Onlar Günəşdən uzaqda yerhşir. sıxlığı çox azdır. ölçütəri böyükdür, kütləsi çoxdur. Xaici planetlər Günəş ətrafında uzun müddədə fırlanırlar.
Pluton planeti hələ tam öyrənilməmişdir. Onu planetlər qrupundan heç birinə aid etmək olmaz. Pluton ölçülorino görə Yer qrupu planctlərinə yaxındır.
Yorum Gönder