Afrika iqtisadi cəhətdən dünyanın ən geridə qalmış regionudur. Əhalinin etnik tərkibi mürəkkəbdir. Afrika əhalisi sürətlə artır: 1950-1990-cı illər ərzində o, 3 dəfə artmışdır. İllik I təbii artım 3%-dir. Əmək resursları ilə artıqlaması ilə təmin I olunsa da, ixtisaslı kadrlar çatmır. Əhalinin sıxlığı | qeyri-bərabərdir: sahil bölgələri, Nil vadisində yüksək, səhra | və tropik meşələrdə seyrəkdir. Əhalinin 2/3-si kənd 1 təsərrüfatında çalışır. Urbanizasiyanın səviyyəsi aşağıdır - I 30%. Kənd yerlərində kiçik kəndlər üstündür.
iqtisadiyyatda kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalı və hasilat sənayesi üstündür. Afrika ərazisinin böyük hissəsi tropik və subtropik qurşaqda yerləşir. Yağıntının qeyri-bərabər (100 mm-dən 10000 mm-ə qədər) və il ərzində qeyri-müntəzəmliyi kənd təsərrüfatı üçün çətinlik yaradır. Çaylardan (Nil istisnadır) təsərrüfatda zəif istifadə olunur. Torpaqlarm çoxu məhsuldar olsa da, düzgün suvarma apanlmaması nəticəsində sıradan çıxır. Əksər ölkələrdə kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalının artım sürəti əhalinin artımından geri qalır. Kənd təsərrüfatının əsas sahəsi əkinçilikdir (65-80%). Ölkələrin çoxunda monokultur (bir bitki əkini) istehsal xarakterdir. Afrikanın şərqində qəhvə, qərbində kakao, şimalımda xurma əkilir. Kauçuk yığımına görə Liberiya, KDR, Nigeriya, Madaqaskar, pambıq yığımında MƏR və Sudan fərqlənir. Heyvandarlıq zəif inkişaf etmişdir. Əksər Afrika ölkələri ərzağa olan tələbatı ödəmir.
Afrika faydalı qazıntılarla zəngindir. Şimali və Qərbi Afrika (Liviya, Əlcəzair, Misir, Nigeriya) neft və qaz; Qərbi, Şimali və Ekvatorial Afrika (Liberiya, Mərakeş, Mavritaniya, Qvineya, Qabon) dəmir; Qabon və Nigeriya manqan və uran; Qvineya və Kamerun boksit; KDR və Zambiya mis; CAR almaz, qızıl və platin tədarükçüləri kimi çıxış edir. Qitə ərazisinin 10%-i tropik meşələrlə örtülüdür (Qabon, KDR, Konqo). Afrikanın əksər ölkələrində hasilat sənayesi, xüsusilə İEÖ-ləri maraqlandıran xammal hasilatı üstünlük təşkil edir. Emaledici sənayenin strukturunda yüngül və yeyinti sənayesi başlıca yer tutur. Ağır sənaye bir neçə ölkədə (CAR, Tunis, MƏR,Əlcəzair, Mərakeş, Nigeriya, KDR və s.) inkişaf etmişdir.
Dəmiryol xətləri hasilat və kənd təsərrüfatı rayonlarım ixracat portlan ilə birləşdirir. Aralıq dənizini Qvineya körfəzi ilə birləşdirən Transsəhra və Atlantik-Hind okeanlarını birləşdirən Laqos-Mombasa avtomagistrallarının böyük əhəmiyyəti var. Boru kəməri və dəniz nəqliyyatının rolu böyükdür. Ən iri portlar Keyptaun, isgəndəriyyə, Dakar, Kasablanka və s.-dir.
Regionun ixracat məhsulları xammal (neft və qaz-Nigeriya, Liviya, Əlcəzair; mis-Zambiya və KDR; dəmir filizi-Liberiya və Mavritaniya; uran-Nigeriya və Qabon) və kənd təsərrüfatı məhsulları (qəhvə, kakao, pambıq, zeytun yağı, sitrus bitkiləri və s.), idxal məhsulları maşın, avadanlıq və ərzaqdır.
Daxili fərqlərinə görə Afrikanı şərti olaraq 5 regiona ayırmaq olar: Şimali Afrika - Aralıq dənizi ölkələri, Sudan və Mavritaniyanı birləşdirir, Ərəb ölkələrini təşkil edirlər. ICM—nin əsas xüsusiyyətləri Aralıq dənizi ilə əhatə olunması, Süveyş kanalının buradan keçməsi, Avropa və Cənub-Qərbi Asiya ölkələrinə yaxınlıqdır. Səhra və yarımsəhralar böyük ərazi tutur. Vahələrdə xurma (sakinlərin çörəyi və gəlir mənbəyidir), Atlas dağlıq ərazisi və Nil vadisində buğda, pambıq, qarğıdalı, zeytun, üzüm, sitrus bitkiləri əkilir. Heyvandarlıq qoyun və dəvəçiliklə təmsil olunur. Sosial-iqtisadi inkişaf səviyyəsinə görə Afrikanın qabaqcıl regionudur.
Qərbi Afrika Atlantik okeanı sahillərində nisbətən əlverişli İCM-yə malikdir. Onun şimal və cənubu arasında xeyli fərq var: şimal quraq, cənub rütubətli mövqedə yerləşir. Hidroenerji əhəmiyyətli çoxlu çaylar var. İqtisadiyyatında kənd təsərrüfatı əsas yer tutur. Kakao (Qana, Kot-d'İvuar, Nigeriya), yer fındığı (Seneqal, Niger, Qambiya), palma yağı (Nigeriya) istehsalına görə dünyada fərqlənir. "Afrika Hindistanı" adlandırılan Nigeriya (əhalisinin sayma görə Afrikada I-dir.) iri neft ixracatçısıdır.
Mərkəzi Afrika ölkələri ekvatorun hər iki tərəfində yerləşir. Məşhur "mis qurşağı" (KDR-mn şimal-şərqi) buradadır. Region manqan, uran, dəmir, neft, meşə, hidroresurslarla zəngindir. KDR istisna olmaqla, bütün ölkələr geri qalmış iqtisadiyyata malikdirlər. İxracat əhəmiyyətli bitkilər qəhvə və kakaodur.
Şərqi Afrika ölkələrinin əksəriyyəti Hind okeanı sahillərində yerləşir. Mineral resurslarla zəif təmin olunmuşdur. Zambiyada mis qurşağı rayonu regionun iri sənaye rayonudur. Digər ölkələrdə kənd təsərrüfatı məhsullarının ilkin emalı, yüngül və yeyinti sənaye sahələri nəzərə çarpır. Dünya bazarına qəhvə (Efiopiya, Keniya, Uqanda), çay (Keniya), pambıq və sizal (Tanzaniya, Uqanda, Keniya), dəri xammalı (Efiopiya, Tanzaniya) və s. çıxarır.
Cənubi Afrika ölkələri Hind və Atlantik okeanları arasında yerləşir. IEÖ qrupunda olan CAR bu regiondadır. Mineral resurslarla (qızıl, platin, almaz, dəmir, kömür) CAR və Zimbabve zəngindir. Heyvandarlıqda qaragül qoyunçuluğu, bitkiçilikdə qarğıdalı və buğda seçilir.
Yorum Gönder