Azərbaycanın əsasən qərb rayonlarında (Gəncə-Qazax düzənliyi və s.) ağ yelin əksi, yə'ni şimal-qərbdən əsən küləklər qara yel adlanır. Bu küləklər çox sür’ətli olduqda tozanaq qopur, hava qaralır, payızda və yazda torpaq yeni şumlandığı zaman havalar quraq keçirsə torpaq qatım sovurur-külək eroziyasını (deflyasiyanı) gücləndirir. Bu küləklər ilin bütün fəsillərində əsir, isti dövrdə isə bə’zen çox güclü olur, ağaclan sındırır, evlərin damını qoparır.
İlin isti və soyuq fəsilləri üçün tərtib edilmiş külək külü və küləklərin orta sür’əti xəritə-sxemlərinin təhlili göstərir ki, Azərbaycanın düzənlik və dağlıq bölgələrində əsən küləklərin istiqaməti və hakim küləklərin dəyişməsi müşahidə edilir. Abşeron yarımadasında və ona yaxın ərazilərdə qışda və yayda demək olar ki, eyni istiqamətli, yə'ni, əsasən şimal-qərb, şimal, şimal-şərq, Kür çayının deltası sahəsində qışda şimal-şərq və qərb, yayda şərq, cənub-şərq küləkləri hakim olur.
Kür-Araz ovalığının mərkəzi zonasında (Salyan, Sabirabad, Yevlax, Tərtər) ən çox təkrarlanan hakim küləklər şimal-qərb və cənub-şərq istiqamətli küləklərdir. Lakin qışda şimal-qərb, yayda isə cənub-şərq küləkləri üstünlük təşkil edir və sür’ətləri artıq olur.
İlin isti və soyuq fəsilləri üçün tərtib edilmiş külək külü və küləklərin orta sür’əti xəritə-sxemlərinin təhlili göstərir ki, Azərbaycanın düzənlik və dağlıq bölgələrində əsən küləklərin istiqaməti və hakim küləklərin dəyişməsi müşahidə edilir. Abşeron yarımadasında və ona yaxın ərazilərdə qışda və yayda demək olar ki, eyni istiqamətli, yə'ni, əsasən şimal-qərb, şimal, şimal-şərq, Kür çayının deltası sahəsində qışda şimal-şərq və qərb, yayda şərq, cənub-şərq küləkləri hakim olur.
Kür-Araz ovalığının mərkəzi zonasında (Salyan, Sabirabad, Yevlax, Tərtər) ən çox təkrarlanan hakim küləklər şimal-qərb və cənub-şərq istiqamətli küləklərdir. Lakin qışda şimal-qərb, yayda isə cənub-şərq küləkləri üstünlük təşkil edir və sür’ətləri artıq olur.
M. A. MÜSEYİBOV
AZƏRBAYCANIN FİZİKİ COĞRAFİYASİ
Yorum Gönder