Atmosfer təzyiqinin orta illik kəmiyyəti Azərbaycanın ayrı-ayrı böyük regionlannda təxminən bərabər paylanmaqla 1015-1018 mb arasında dəyişir. Ayn-ayrı illərdə atmosfer təzyiqi, atmosfer proseslərinin xarakterindən asılı olaraq göstərilən kəmiyyətlərdən 1-2 mb, tək-tək hallarda isə 3—4 mb yüksək və yaxud alçaq ola bilər.
Atmosfer təzyiqinin paylanmasında ilin soyuq və isti fəsilləri arasında xeyli fərq əmələ gəlir. Yanvar ayında düzənliklərdə və Kiçik Qafqazın iri çökəklərində təzyiq 1028 mb-a qədər artır, hətta Kür-Araz ovalığının şərq yarısında mərkəzi Muğan düzündə yerləşən yüksək təzyiq sahəsi əmələ gəlir (lakin bu o qədər də güclü sahə deyil). Kür depressiyası düzənliklərinin qərb hissəsində təzyiq buna nisbətən alçaq (1020-1021 mb) olur.
İyul ayında bir qayda olaraq, atmosfer təzyiqi dağlıq regionlarda yüksək, düzənliklərdə isə alçaq olur. Dağlıq ərazilərdə iyul ayında atmosfer təzyiqi 1010 mb təşkil edir. Düzənliklərin şərq sahil boyu zonasında, Orta və Cənubi Xəzər üzərində atmosfer təzyiqinin bir qədər yüksək olmasının tə’siri altında təzyiq 1012 mb-a qədər artır.
Naxçıvan çökəkliyində və geniş düzənlik ərazilərdə isə iyul ayında atmosfer təzyiqi 1018-1019 mb-a qədər düşür.
Bu göstərilənlərlə yanaşı atmosfer təzyiqinin paylanmasının çoxillik gedişinin ayrı-ayn illərdə pozulması halları da müşahidə edilir. Be’zi illərdə atmosfer təzyiqinin maksimumu payızın axın qışın əvvəlində, minimumu yayda olur. Be’zən il ərzində atmosfer təzyiqinin ciddi tərəddüdü baş verir və onun maksimumu qışda yox, çox zəif halda payızda və yazda müşahidə edilir. Atmosfer təzyiqinin illik gedişində kəskin dəyişiklik baş verən be’zi illərdə isə maksimum təzyiq yayda, minimum təzyiq isə qışda müşahidə edilir. Bu anomaliyalann əsas səbəbi Azərbaycanın dağlıq və düzənliklərində ilin xarakterindən asılı olaraq termik şəraitdə baş verən anomal proseslərdir.
Atmosfer təzyiqi maksimumunun yanvar ayından payızın axırına və qışın başlanğıcına keçməsi sahil, düzənlik, dağətəyi zonalarda və çökəkliklərdə müşahidə edilir. Bunun səbəbi göstərilən ərazilərdə günəş radiasiyasının soyuq dövrdə çox azalması, torpağın səthinin çox soyuması və bunun nəticəsində soyuq havanın toplanmasıdır. Maksimum təzyiqin payız və yazda olması, əsasən Azerbaycanın ortadağlıq qurşağında baş verir. Ümumiyyətlə, 1200-1500 m yüksəkliklərdə atmosfer təzyiqinin gedişinin illik rejimi zəifləyir, və yazda həmin zonada çox zəif yüksək təzyiq sahələri yaranır. Dağlıq ərazilərdə 1200- 1500 m-dən yüksəkdə, yə'ni 2000-3000 m hündürlüklərdə yüksək təzyiq yayın axınnda və payızın əvvəlində, alçaq təzyiq isə qışın axırında olur. Gösterilən qurşaqdan daha yuxarılarda isə yüksək təzyiq yayda, alçaq təzyiq isə qışda müşahidə edilir və illik təzyiq amplitudu 8-10 mb-a çatır.
Atmosfer təzyiqinin sutkalıq gedişinin ümumi qanunauyğun vəziyyəti maksimum təzyiqin səhər çağı saat 8-9 radələrində, minimum təzyiqin isə axşam tərəfi saat 16-17 radələrində müşahidə edilməsidir. Lakin bu qanunauyğun vəziyyətin meteoroloji şəraitdən asılı olaraq pozulması hallan da müşahidə edilir.
Yorum Gönder