Azərbaycanın Relyefinin ümumi səciyyəsi

Respublikamızın ərazisində zirvələri qar və buzlaqlarla örtülü uca dağlar, yaylalar, dağarası çökəklilklər, geniş düzənliklər, ovalıqlar bir-birini əvəz edir. Göstərilən səth formalarının hamısı relyef adlanır. Azərbaycan Respublikası ərazisinin relyefi çox müxtəlifdir. Burada düzənliklər və dağlar üstünlük təşkil edir. 
Azərbaycan dağlıq ölkə hesab edilsə də, ərazisinin yarıya qədəri düzənliklərdən ibarətdir. Respublikamızın əsas geomorfoloji vahidləri Böyük Qafqaz, Kiçik Qafqaz  dağları, Talış dağları, Kür-Araz ovalığı, Arazyanı düzənliklərdən və silsilələrdən ibarətdir. 
Respublikamızın ərazisinin orta yüksəkliyi 657 m-dir. Xəzərsahili ovalıq okean səviyyəsindən 27 m-ə qədər aşağıda olduğu halda, Bazardüzü zirvəsinin yüksəkliyi 4466 m-ə çatır. Deməli, respublikamızın ərazisində yüksəkliyi fərqi 4500-ə yaxındır. 
Respublıka ərazisinin 73%-i yüksəkliyi 1000-ə qədər, 27%-i isə 1000 m-dən artıq olan sahələrdir. Ovalıqlar, yəni yüksəkliyi 200 m-ə qədər olan sahələr ərazinin 40%-ni tutur. Ovalıqların ərazisinin 18%-i dəniz səviyyəsindən aşağıda yerləşir. 
Böyük  Qafqaz  dağlarında əsas yeri Baş Qafqaz silsiləsi tutur. Həmin silsilənin Babadağ (3632 m) zirvəsinə qədər olan hissəsi kəskin parçalanmış dik yamaclarla, qədim buzlaqların yaratdığı təknəvari dərələrlə səciyyələnir. Babadağdan şərqə doğru silsilə tədricən alçalır, yamaclar hamarlanır. 
Suayrıcı silsilə paralel bir neçə dağ silsiləsi uzanır. Onlardan ən mühümləri şimalda Yan silsilə, cənubda isə Qovdağ və Niyaldağdır. Yan silsilənin ən uca zirvəsi Şahdağdır. 
Böyük Qafqazın şimal-şərq yamacında Qusar maili düzənliyi, Samur-Dəvəçi ovalığı, cənub-şərqində isə kəskin parçalanmış Qobustan alçaqdağlığı yerləşir. 
Baş Qafqaz silsiləsinin cənub ətəkləri boyunca mütləq yüksəkliyi 200-700 m olan Qanıx-Əyriçay dağarası çökəkliyi uzanır. Bu çökəkliyi Kür-Araz ovalığından mütləq yüksəkliyi 600-1000 m-ə çatan Acınohur alçaqdağlığı ayırır. 
Kiçik Qafqaz dağları Böyük Qafqaza nisbətən az parçalanmışdır. Azərbaycan daxilində Kiçik Qafqaz dağlarının ən mühüm silsilələri Şahdağ, Murovdağ, Göyçə, Qarabağ dağları və Qarabağ vulkan yaylasıdır. 
Şahdağ silsiləsi (Qaraarxac -3062 m) Azərbaycanla Ermənistan sərhədi boyunca uzanaraq, Göyçə gölü hövzəsi ilə Kür hövzəsi arasında suayrıcı təşkil edir. Şagdağdan şərqə doğru Murovdağ silsiləsi uzanır. Onun ən uca zirvələri Gamışdağ (93724 m) və Hinaldağdır (3367 m). Murovdağın şimal yamaclarında füsunkar gözəlliyi  ilə fərqlənən Kəpəz (3066 m) və Qoşqar (3361 m) dağları ucalır. Kiçik Qafqazı şimaldan Gəncə-Qazax maili düzənliyi əhatə edir. 
Murovdağdan cənub-şərqə doğru uzanan Qarabağ silsiləsi Araz çayına qədər davam edir. Onun mütləq yüksəkliyi Böyük Kirs dağında 2725 m -ə çatır. 
Naxçıvan Muxtar Respublıkasının Ermənistanla sərhədi boyu qövsvari şəkildə Dərələyəz və Zəngəzur silsilələri uzanır. Bu silsilələrin ən uca zirvələri Qapıcıq (3906 m) və Küküdağdır (3420 m). 
Talış dağları respublikamızın cənub-şərq qurtaracağında yerləşir. Bu dağ sistemi cənub-şərq istiqamətində uzanan Talış, Peştəsər və Burovar silsilələrindən ibarətdir. Ən uca zirvələri Kömürköy (2493 m) və Qızyurdudur (2433 m). 
Kür-Araz ovalığı Böyük və Kiçik Qafqaz dağları arasında yerləşir. Ovalıq ərazisinin 40%-ə qədəri okean səviyyəsindən aşağıda yerləşir. 
Kür çayının sağ sahılı boyunca Gəncə-Qazax, Qarabağ, Mil düzləri, sol sahili boyunca Şirvan, Cənub-Şərqi Şirvan düzləri, Araz və Kür çaylarının sağ sahillərində Muğan düzü, Kür çayı ilə onun qolu Ağuşa arasında isə Salyan düzü yerləşir.