Relyef Formaları.Onların təsnifatı -( X sinif Dərslik)

Bildiyimiz Kimi, Yer səthindəKİ nahamarlıqlar əmələ gəldİkİəri andan xarici qüvvələrin (günəş şüalarının, axar suların,buzlaqların, ağırlıq qüvvəsinin və s.) təsirinə məruz qalaraq dəyişİkİiyə uğrayırlar. Nəticədə ölçülərinə, mənşəyinə, yaşına,hündürlüyünə, formalarına və s. görə bir-birindən fərqlənənnahamarlıqlar-relyef yaranır. Relyefdə baş verən bütün prosesləri, qanunauyğunluqları öyrənən elm geomorfologiya adlanır.
Yer səthində yaranan relyef formaları açıq (çay dərələri, yarğan, qobu və s.) və ya qapalı (təpə, çala, çuxur, Karst qıfı və s.)olurlar. Onlar həmçinin müsbət (qabarıq) və ya mənfi (çökək) formalarda olurlar. Relyef formaları böyüklüyünə görə aşağıdakı kimi təsnif edilir: 1 - planetar relyef formaları; 2 - meqaformalar; 3 - maKroformalar; 4 - mezoformalar; 5 - miıcroformalar.
Planetar relyef formalarına materİKİər, океаn çökəklikləri, quruda və dünya Okeanda nəhəng sıra dağlar və geniş düzənlİKİər aid edilir.MaterİKİər Yer Kürəsinin ən böyük qabarıq planetar relyef formalarıdır. Onların orta hündürlüyü dəniz səviyyəsindən 970 m-dir.Океаn yatağı və ya abissal düzənlİKİər океаn tipli yer qabığı yayılan geniş sahələri əhatə edirlər. Onlar океаnın dərinliyi 3кm-dən 6 кm-ə qədər olan hissələrində yerləşirlər.
Meqaformalar (meqa - çox böyük) planetar formaların tərkİb hissələridir. Meqaformalara Alp, Qafqaz, Tyan-Şan,Ural, Kordilyer dağları, Qərbi Sibir, Xəzəryanı ovalıqlar və s.
misal ola bilər.Makroformalar (makro - iri) - meqarelyefin böyük hissələrinə deyilir. Makroformalara Böyük Qafqazda Suayıcı, yaxud Yan silsilə, KiçİK Qafqazda Qarabağ silsiləsi, Cənubi Azərbaycanda Bozquş dağları misal ola bilər.
Mezoformalar (mezo - orta) maKroformaları təşKİl edən ayrı-ayrı relyef formalarıdır. Bunlar əKsərən ekzogen mənşəli olmaqla, sahələri bir neçə Kvadrat кm-dən onlarla Kvadrat кm-ə  çatır (Çay dərələri, yarğanlar, qobular).
MİKroformalar (mİKro - kİçİk) - daha kİçİk, əsasən, ekzogen mənşəli formalardır. Kür-Araz ovalığında aKKumulyativ tirəcİKİər, Xəzərsahili tirələr, Qobustanda palçıq vulnanlarının
yamaclarındaKi yarğanlar, Karst qıfları və s. mİKroformalara tipİK misallardır.
Yer səthi relyefinin mənşəyinə görə də təsnifatı verilmişdir. Relyefin böyük formalarının əmələ gəlməsində endogen qüvvələrin rolu üstündür. Ekzogen qüvvələr isə, əsasən, ölçülərinə görə nisbətən kİçİk relyef formaları yaradırlar.
Geomorfoloqlar endogen qüvvələrin təsiri nəticəsində yaranmış relyef formalarını morfostruKtur, eKzogen qüvvələrin fəaliyyəti ilə əmələ gəlmiş formaları isə morfosıtulptur adlandırırlar.
MorfostruKturlara orta oKean dağ silsilələri, dərinsulu okean novları, qurudam bütün qədim və cavan dağ sistemləri, yaylalar, düzənlİKİər, vuİKan Konusları, dağ zirvələri və s. aiddir.
MorfosKulpturlara çay dərələri, terraslar, buzlaq, Karstmənşəli relyef formaları, sürüşmələr, yarğanlar, qobular barxanlar, dyünlar və s. aid edilir.
Ümumiyyətlə, Yer səthində endogen və eKzogen qüvvələr eyni vaxtda fəaliyyət göstərdİKİərindən müasir relyef onların birgə təsirinin məhsuludur.