Kanada

Sahəsinə görə (9976 min km2) dünyada Rusiyadan sonra 2-ci yeri tutur. İCM-nin başlıca xüsusiyyəti cənubdan ABŞ-la həmsərhəd olması və 3 okean suyu ilə əhatə olunmasıdır. Dəniz sərhədlərinin 9/10-u iqtisadi fəaliyyətdə iştirak etmir. Kanada ərazisində 1605-ci ildə fransızlar, 1623-cü ildə ingilislər məskunlaşmağa başlamışlar. 1756-1763-cü illərdə Fransa və İngiltərə arasında Yeddiillik müharibədən sonra Kanada İngiltərənin müstəmləkəsinə çevrildi, yalnız 1931-ci ildə müstəqillik qazanmışdır. 10 əyaləti və 2 ərazisi olan Kanada "Birlik" çərçivəsində federativ dövlətdir. Ərazilər federal hökumətin təyin etdiyi məmurlar tərəfindən idarə olunur.
Əhalinin 41%-i ingilis, 27%-i fransız mənşəlidir. Yerli əhali 1,3%, qalam alman, italyan, ukraynalı, rus və s.-dir. İngilis və fransız dilləri dövlət dilidir. XX əsrin əvvəllərindən həm yüksək təbii artım, həm də immiqrasiya hesabma əhali sürətlə artırdı, sonra təbü artım azalmış və hazırda 0,7-0,8%-dir. Əhalinin sıxlığına görə Kanada İEO arasında axırıncı yerlərdədir - hər km2-də 2-3 nəfər. Əhali başlıca olaraq ABŞ-la həmsərhəd cənub qurşaqda yaşayır. Urbanizasiyanın səviyyəsi yüksəkdir - 80%. Milyonçu şəhərləri Monreal, Toronto, Vankuverdir. Kənd əhalisi Kvebek və Atlantiksahili əyalətlərdə qrup, Ontario və Qərbdə dağınıq (fermer) məskunlaşmada yaşayır.
Təsərrüfatı. Kanada "Yeddilər" qrupuna daxil olan, iqtisadiyyatı sürətlə "dərininə" inkişaf edən ölkədir. Ölkənin sürətli inkişafının səbəbləri:
1. Müstəmləkə asılılığının tez ləğv edilməsi;
2. Böyük torpaq və mineral resurslara malik olması;
3. Kütləvi mühacir və kapital axımı;
4. İşçi qüvvəsinin çatışmazlığı ilə bağlı texnikanın tətbiqi.
Kanadanın iqtisadiyyatı ABŞ-dan asılıdır. Bəzi əlamətlərə görə (təsərrüfatın xarici kapitaldan asılılığı, təsərrüfatın sahəvi strukturu - hasilat sənayesi və kənd təsərrüfatının payının yüksək olması) Kanada İOÖ-ə bənzəyir. Kanada dünya bazarmda ilk əvvəl sənaye xammalı (çıxarılan xammalm 80%-i) və ərzaq tədarükçüsü kimi məşhurdur.
Sənayenin inkişafı güclü xammal (əlvan, nadir və nəcib metallar, dəmir, uran, neft, qaz,

daş kömür) və hidroenerjiyə əsaslanır. Ölkənin 1/3—i meşələrlə örtülüdür. Adambaşına düşən meşə ehtiyatına görə dünyada I yeri tutur.
Energetika təsərrüfatı neft və qaza, SES-lərə əsaslanır. Emaledici sənayenin strukturunda metallurgiya və maşınqayırma hakim mövqe tutur. Alüminium sənayesi idxal xammalma (boksit; Qayana və Yamaykadan) əsaslanır. Həm metallurgiya, həm də maşınqayırma müəssisələrinin əksəri Gölsahili və Müqəddəs Lavrenti çayı boyu (Toronto, Monreal) yerləşir. Kanada təsərrüfatının ənənəvi sahəsi meşə tədarükü, ağac emalı və sellüloz - kağız sənayesidir.
Kənd təsərrüfatı üçün əlverişli aqroiqlim şəraiti (ərazinin 15%-i) ölkənin cənubundadır. Kənd təsərrüfatı texniki cəhətdən yaxşı təchiz olunmuşdur. Ətlik və südlük heyvandarlıq kənd təsərrüfatmda əmtəəlik məhsulun 60%-ni verir. Dünyada taxıl istehsalına görə ilk yerlərdən birini, adambaşma düşən taxıl istehsalında I yeri tutur. Dünya buğda ixracatının 1/5—i Kanadanın payına düşür.
Ərazinin böyük olması bütün nəqliyyat növlərinin inkişafım zəruri edir.
İqtisadiyyatı xarici ticarətdən çox asılıdır. İxracatın 2/3-si xammal, yarımfabrikat, ərzaq məhsullarıdır. Xarici ticarət dövriyyəsinin 2/3-si ABŞ-ın payına düşür.
Ölkədə əhali və təsərrüfatın yerləşməsinə görə formalaşmış 4 bölgə (Mərkəz, Atlantik sahili, Göl əyalətləri, Sakit okean) və Şimal ərazisi fərqlənir.